Türkiye’de yetişkin eğitiminin aktörleri, başta kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar, STKlar, yerel yönetimler, meslek odaları, üniversiteler ve uluslararası örgütler olmak üzere büyük çeşitlilik arzetmektedir. Bunların içerisinde Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü (HBÖGM) ’nün özgün bir konumu vardır. HBÖGM, yetişkin eğitiminin öncelikli ve ağırlıklı çalışma alanlarını ve tedbirleri belirlemek; yetişkin eğitiminin paydaşları arasındaki koordinasyonu sağlamak ve yetişkin eğitimi etkinliklerini denetlemekle yükümlüdür. HBÖGM, aynı zamanda, doğrudan eğitim hizmeti sağlayan büyük bir kurumdur. Genel Müdürlük, 990 Halk Eğitim Merkezi aracılığyla 2017’de tek başına ve çeşitli işbirlikleri içerisinde 340 bin kurs programı açmıştır. Bu kurslara katılan kişi sayısı 7 milyondur. Türkiye ekibi, EduMAP projesinin başladığı günen bugüne kadar geçen üç yılda, HBÖGM’nün üç bağlamda hızlı bir ilerleme sergilediğini gözlemlemiştir. Bunlar mevzuatta ve kurumsal yapıda, yeni ihtiyaçlara duyarlı reform yapma; taşra teşkilatının etkinliklerini izlenmesi ve koordinasyonu; faaliyet verilerini kamuoyu ile paylaşma şeklinde sıralanabilir.
Suriye iç savaşı dolayısıyla, 2018 verileriyle 3.5 milyonu aşkın mülteciye ev sahipliği yapan Türkiye, dünyanın en çok sayıda mülteci ağırlayan ülkesi konumundadır. Bu büyük nüfusun entegrasyon sorunlarını çözmek bakımından yetişkin eğitiminin stratejik önemi artırmış ve bu alana dinamizm kazandırmıştır.
Öte yandan, Türkiye’de aktif katılımcı yurttaşlık (APC) pratiğinin yayılması ve pekişmesinin önündeki en büyük engellerden birisi toplumsal cinsiyet eşitliği sorunudur. Education at a Glance 2017 verilerine göre, tüm OECD ülkeleri içerisinde, 18-24 yaş gurubundaki kadın nüfusu içerisinde en yüksek pasif NEET (ne okulda ne işte olan gençler) oranı %40 ile Türkiye’dedir. APC için, toplumsal cinsiyet eşitliği vizyonuyla yetişkin eğitimi politikalarının geliştirilmesi ve programların yaygınlaştırılması gerekmektedir. EduMAP, Türkiye’de yetişkin eğitiminin önündeki akut ve kronik güçlükleri gözeterek, EduMAP’in hedef kitlesi olan “risk altındaki genç yetişkinler” (VYA) kategorisi içersinde “Vulnerable Young Adult Woman” (VYAW) ve “Young Adult Refugee” (YAR) alt kategorilerine odaklanmıştır.
Türkiye’nin yetişkin eğitimi mevzuatında, “vulnarability” konseptine yakın bir içerikle, en sık karşımıza çıkan kavram “dezavantajlılık”tır. Engelliler, kadınlar, gençler, uzun süreli işsizler, hükümlü ve eski hükümlüler, göç etmiş ve göçebe olanlar dezavantajlı olarak kabul edilir. VYA’ın topluma siyasal, sosyal ve ekonomik bağlamlarda aktif katılımından sorumlu devlet kurumlarının başında MEB HBÖGM, Gençlik ve Spor Bakanlığı’nda birden fazla birim, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı içerisinde birden fazla genel müdürlük ve İŞKUR bulunur.
VYAW ve YAR’ın ekonomik katılımı için yetişkin eğitimi politikaları ve programları geliştirmekten öncelikle sorumlu olan kamusal aktör İŞKUR’dur. Politika belgelerinde “özel politika gerektiren grup” konsepti öne çıkar. Bu grup, “devlet tarafından özel istihdam politikalarının uygulanması gereken ve topluma sosyal ve ekonomik entegrasyonları diğerlerine göre daha düşük olan kişiler”den oluşur. Kadınlar, gençler, uzun süreli işsizler, engelli ve aileleri, madde bağımlıları, yabancı ve göçmenler, ve Romanlar, bu grubun unsurlarıdır. NEET’i, politika geliştirilmesi gereken spesifik bir sorun başlığı olarak tarif etmekte ve bununla tutarlı olarak verilerinde, 15-29 yaş grubunu bağımsız bir kategori olarak işlemektedir.
İŞKUR uluslararası işbirlikleri geliştirme ve uluslararası fon kullanmada oldukça başarılıdır. EU, ILO, SIDA, WB, UNHCR gibi aktörlerle işbirliği yapar. IPA kapsamında, AB fonlarını etkin biçimde kullanır. 2002-2013 arasında 200 Milyon Avro civarında fon kullanımı gerçekleşmiştir.
İŞKUR’un yetişkin eğitimi hizmetlerinden Aktif İşgücü Hizmetleri Daire Başkanlığı sorumludur. VYAW’a yönelik etkinlikleri hacimlidir. Kadınlara özel iş ve meslek danışmanlığı hizmetlerinden yıllık bir milyonun üzerinde kadın yararlanır. 2016’da 15-24 yaş gurubundan kadın danışan sayısı yaklaşık 240 bindir. “Aktif İşgücü Programları”na (AİP) katılan toplam 508.851 öğrenicinin %55’i kadınlardır; %61’i 15-29 yaş grubundadır ve %70’i en çok orta öğretimi tamalamıştır.
Öte yandan İŞKUR mülteci haraketleri bağlamındaki sorumluluğunu “… sığınmacıların Türkiye işgücü piyasaları üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerini önceden tahmin etmek, ileriye dönük tedbirler almak … Suriyeli işgücünün Türkiye’nin işgücü piyasalarına uyumlarını sağlamak” olarak tarif etmektedir. Bu temelde önceliği iş ve meslek danışmanlığı hizmetlerini ve aktif işgücü programlarına katılımı mülteciler arasında yaygınlaştırmaya vermiştir. İŞKUR’un mültecilere yönelik yürütmekte olduğu ve planladığı iki büyük proje Avrupa Birliği Sığınmacılar İçin Mali İmkan Programı (FRIT) tarafından fonlanmaktadır.
Dr. Suna Güzin Aydemir Decker
Comments