Παρόλο που η Ελλάδα έχει αναπτύξει και παρέχει εκπαιδευτικά προγράμματα για ενήλικους οι οποίοι ανήκουν σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες (χαμηλής ειδίκευσης, χαμηλού εισοδήματος, Ρομά, μακροχρόνια ανέργους, ενήλικους με αναπηρίες, μετανάστες κλπ.), δεν υπάρχει σαφής σχεδιασμός για αξιολόγηση και εγκυροποίηση της μάθησης αυτών των ενηλίκων, παρά τις προσπάθειες εφαρμογής ενός μαζικού συστήματος αναγνώρισης της μη-τυπικής μάθησης. Επιπλέον, αυτό που δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί άμεσα είναι οι εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες των κοινωνικά ευάλωτων νέων και ιδιαίτερα εκείνων που εμπίπτουν σε ομάδες μακροχρόνια ανέργων αλλά και νέων σε συνθήκες φτώχειας, αστέγους, κλπ. Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή προγραμμάτων διαχείρισης της φτώχειας μέσω της ανάπτυξης ενεργών πολιτών για τα επόμενα πέντε χρόνια θα πρέπει να συμπεριληφθεί στις προτεραιότητες των ελληνικών αρχών. Προς το παρόν δεν υπάρχουν πολιτικές οι οποίες αφορούν στην ανάπτυξη του ενεργού συμμετοχικού πολίτη (ΕΣΠ), ενώ και τα ελάχιστα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων τα οποία εντάσσουν την ΕΣΠ στην Ελλάδα είναι ανεπαρκή.
Θέματα που αφορούν στην αποτελεσματική εφαρμογή της ΕΣΠ μέσω τοπικών δομών εκπαίδευσης ενηλίκων
Η πρώτη βασική ανάλυση των απαντήσεων που έδωσαν οι συμμετέχοντες στην έρευνα στο πλαίσιο του έργου EduMAP στην Ελλάδα αποκαλύπτει τα ακόλουθα ζητήματα:
- Υπέρβαση των προκλήσεων πρόσβασης στην εκπαίδευση ενηλίκων
Είναι κρίσιμο να υπάρχει σεβασμός στις εμπειρίες και στα επιτεύγματα των συμμετεχόντων. Η ανεξαρτησία δεν είναι κάτι που τα περισσότερα νέα και κοινωνικά ευπαθή άτομα (ιδιαίτερα πρόσφυγες, Ρομά και διεμφυλικοί νέοι ενήλικοι) πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Είναι κάτι για το οποίο οι περισσότεροι αισθάνονται περήφανοι και δεν το εκτιμούν όταν αυτή υπονομεύεται.
- Μαθαίνοντας από τις προκλήσεις και τις αποτυχίες της παροχής εκπαίδευσης ενηλίκων και βελτιώνοντας την εμπειρία των εκπαιδευομένων
Υπάρχουν τέσσερις σημαντικές προκλήσεις σύμφωνα με τους εκπαιδευτές και τους εκπαιδευόμενους
- η αντίσταση στην αλλαγή
- ο φόβος της συμμετοχής
- οι έντονα παγιωμένες συνήθειες και αντιλήψεις
- ο φόβος της αποτυχίας
- Ξεπερνώντας τα εμπόδια στην ΕΣΠ και καλλιεργώντας την ανθεκτικότητα
Τα “εμπόδια” ενδέχεται να μην είναι πραγματικοί περιορισμοί. Αντίθετα, αυτά αναγνωρίζονται σε πολλές περιπτώσεις ως συναισθηματικές προκλήσεις ή αδυναμία επίλυσης προβλημάτων με βάση την αντίληψη των περισσότερων κοινωνικά ευπαθών νέων ενηλίκων.
- Εξερεύνηση των απαραίτητων υποστηρικτικών υπηρεσιών
Οι υποστηρικτικές υπηρεσίες πρέπει να λειτουργούν στο πλαίσιο εταιρικών σχέσεων. Οι δομές εκπαίδευσης ενηλίκων πρέπει να αναπτύσσουν τη δική τους επί τούτω στρατηγική τόσο για την κατανόηση του πεδίου δράσης τους όσο και για τη διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών σε ολόκληρο τον οργανισμό, και ότι η συνεργασία σε συνεργασία με ένα ευρύ φάσμα οργανισμών για την προώθηση των υπηρεσιών προστασίας πρέπει να είναι καλά παγιωμένες.
- Διερεύνηση των απαιτούμενων δεξιοτήτων του ΑΕ
Υπάρχουν τέσσερις τομείς που αντιπροσωπεύουν ευρείς τομείς δραστηριότητας για εκπαιδευτικούς ενηλίκων. Ο πρώτος είναι ότι πρέπει να παρακολουθούν και να διαχειρίζονται τη μάθηση των εκπαιδευομένων βάσει δεδομένων. Ο δεύτερος είναι ο σχεδιασμός και η παροχή υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης, βάσει τεκμηριωμένων οδηγιών. Ο τρίτος τομέας είναι η αποτελεσματική επικοινωνία για την παρακίνηση και την εμπλοκή των νέων ενηλίκων. Ο τέταρτος είναι η συνεχής επιδίωξη του επαγγελματισμού και της οικοδόμησης ενός σαφούς πλέγματος γνώσεων και δεξιοτήτων.
- Ο παράγοντας φύλο και η πολιτισμική ποικιλομορφία
Η πολιτισμική πολυμορφία αποτελεί πρόκληση αλλά και ευκαιρία για την ανάπτυξη στρατηγικών μάθησης στην εκπαίδευση ενηλίκων. Για πολλούς εκπαιδευτές ενηλίκων η διαχείριση της διαφορετικότητας αποτελεί βασικό ζήτημα. Κάποια χαρακτηριστικά μπορεί να είναι εμφανή, ενώ άλλα χαρακτηριστικά όπως η εθνικότητα, η αναπηρία, η θρησκεία, η οικονομική κατάσταση, η ηλικία, η αξία, το πολιτιστικό υπόβαθρο και πολλά άλλα μπορεί να μην είναι εμφανή με βάση τις πρώτες εντυπώσεις.
- Βελτίωση των πρακτικών ενημέρωσης και επικοινωνίας
Υπάρχουν εμφανείς αναντιστοιχίες στην επικοινωνία. Πολλοί κοινωνικά ευπαθείς νέοι έρχονται με υψηλές προσδοκίες σε ένα πρόγραμμα (π.χ. ότι θα βρουν απασχόληση αμέσως μετά το πρόγραμμα, ή ότι θα λάβουν επιχορήγηση ή επιδότηση κατά τη διάρκεια του προγράμματος ή ότι θα έχουν πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε ορισμένες περιπτώσεις). Οι εκπαιδευτές ωστόσο συνήθως έχουν περιορισμένη ή καθόλου πρόσβαση στους συμμετέχοντες πριν από την έναρξη του προγράμματος. Οι κοινωνικά ευπαθείς νέοι συνήθως επιλέγονται από τον υπεύθυνο του προγράμματος, ο οποίος δεν είναι απαραιτήτως ο επαγγελματίας που θα εκπαιδεύσει ή θα τους δώσει οδηγίες. Η επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο είναι ο πιο αξιόπιστος και συνεπής τρόπος επικοινωνίας κατά τη διάρκεια του προγράμματος.
Ένα τελευταίο σχόλιο
Σύμφωνα με πολλούς ερωτηθέντες στις συνεντεύξεις, η πρακτική εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ελλάδα θα μπορούσε επίσης να ωφεληθεί περισσότερο την τεχνογνωσία εθελοντικών φορέων. Οι τοπικές και διεθνείς ΜΚΟ για παράδειγμα με ειδική εξειδίκευση στον εθελοντισμό μπορούν να ενισχύσουν την εμπειρογνωμοσύνη στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων, αλλά δεν αξιοποιούνται επαρκώς τόσο στην τυπική όσο και στην μη-τυπική εκπαίδευση ενηλίκων. Πέρα από την αντίληψη των πολλαπλών διαστάσεων της ιδιότητας του πολίτη, η εκπαίδευση για την ανάπτυξη της ιδιότητας του ενεργού και συμμετοχικού πολίτη πρέπει να βασίζεται στο πολιτισμικό υπόβαθρο των εκπαιδευομένων.
George K. Zarifis
Comments